Foreks – 2025 yılında genel devlet gelirlerinin GSYH’ya oranının bir önceki yıla göre 0,6 puan azalarak yüzde 31,3 olması öngörüldü.
Cumhurbaşkanlığı tarafından hazırlanan “2025 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programının Onaylanması Hakkında Karar” Resmi Gazete’nin mükerrer sayısında yayımlandı.
Programa göre, bu kapsamda, vergi gelirlerinin 0,9 puan artması, diğer gelirlerin ise 1,5 puan azalması bekleniyor. Diğer gelirlerde beklenen azalışın 0,1 puanının vergi dışı gelirlerden, 0,7 puanının faktör gelirlerinden, 0,6 puanının ise prim gelirlerinden kaynaklanması öngörülüyor.
Programda şu bilgiler verildi:
“Genel devlet harcamalarının 2025 yılında bir önceki yıla kıyasla GSYH’ya oran olarak 2,5 puan azalarak yüzde 34,2’ye gerilemesi beklenmektedir. Bu dönemde cari harcamaların 0,9 puan, yatırım harcamalarının 0,7 puan, sermaye transferlerinin 1,1 puan azalacağı; cari transferlerin ise 0,1 puan artacağı öngörülmektedir.
Bu gelişmeler doğrultusunda, GSYH’ya oranla genel devlet açığının 2025 yılında bir önceki yıla göre 1,9 puan azalarak yüzde 2,9’a gerileyeceği öngörülmektedir. Aynı dönemde, genel devlet faiz dışı dengesinin ise 2,2 puan iyileşerek yüzde 0,4 fazla vermesi beklenmektedir.
2025 yılında kamu kesimi borçlanma gereğinin GSYH’ya oranla bir önceki yıla göre 2,2 puan azalarak yüzde 2,7 seviyesinde gerçekleşeceği, program tanımlı kamu kesimi açığının ise 2,7 puanlık bir iyileşmeyle yüzde 0,2’ye gerileyeceği öngörülmektedir.
AB tanımlı genel yönetim borç stokunun GSYH’ya oranının 2025 yılı sonunda yüzde 25,3 seviyesinde gerçekleşmesi beklenmektedir.”
-Merkezi Yönetim Bütçesi-
2025 yılında merkezi yönetim bütçe gelirlerinin 12.800,3 milyar TL olması hedeflenirken, bütçe harcamaları ise 14.731 milyar TL olarak programlandı. Söz konusu gelir tahmini ve öngörülen harcama büyüklüğü sonucunda bütçe açığının 1.930,7 milyar TL ile GSYH’ya oranla yüzde 3,1 olacağı öngörüldü.
Bütçe harcamaları için öngörülen ödeneğin 583,7 milyar TL’si deprem bölgesinin yeniden inşası ve afetlere karşı dayanıklılığın artırılmasına yönelik harcamalardan oluştu. Söz konusu harcamalar hariç tutulduğunda bütçe açığının GSYH’ya oranının yüzde 2,2 seviyesinde olması bekleniyor.
Programda şöyle devam edildi:
“2025 yılında personel giderleri, sosyal güvenlik kuruluşlarına devlet primi giderleri ile personele ilişkin yedek ödeneğin toplamından oluşan harcamalar belirlenirken genel maaş artış oranının toplu sözleşmede kararlaştırıldığı üzere Ocak ayında yüzde 6, Temmuz ayında yüzde 5 olarak uygulanacağı dikkate alınmış, ayrıca enflasyon tahminine bağlı olarak oluşabilecek farkların etkisi göz önünde bulundurulmuştur. Bu çerçevede, toplam personel harcamalarının 3.937,2 milyar TL, GSYH’ya oranının ise bir önceki yıla göre 0,4 puan azalarak yüzde 6,4 olacağı öngörülmektedir.
2025 yılı için mal ve hizmet alım giderleri 1.023,7 milyar TL olarak belirlenmiştir. Söz konusu tutar, cari harcamalarda tasarruf yapılması ve verimsiz harcama alanlarının tasfiye edilmesi politikalarıyla uyumlu biçimde belirlenmiştir. Bu kapsamda, mal ve hizmet alım giderlerinin GSYH’ya oranla bir önceki yıla göre 0,1 puan azalış göstermesi beklenmektedir.
Cari transferlerin 2025 yılında 5.813,4 milyar TL ile GSYH’ya oran olarak yüzde 9,4 seviyesinde olması öngörülmektedir. Cari transfer harcamalarının üçte ikisi sağlık ve sosyal güvenlik sistemine yapılan transferler ile genel bütçe vergi gelirlerinden mahalli idareler ve fonlara aktarılan paylardan oluşmaktadır. Bu kapsamda, sağlık ve sosyal güvenlik sistemine yapılacak transferler 2.253,3 milyar TL, mahalli idareler ve fonlara aktarılacak paylar 1.680 milyar TL olarak öngörülmüştür. Ayrıca, KIT’lere ve kamu bankalarına görevlendirme giderleri olarak sırasıyla 503,5 milyar TL ve 220 milyar TL, tarımsal amaçlı transferlere 135 milyar TL ve afetlere dirençli şehirler projesi için 120 milyar TL ödenek ayrılmıştır.
2025 yılında sermaye giderlerinin 1.102,4 milyar TL ile GSYH içindeki payının yüzde 1,8 seviyesinde olması programlanmıştır. Deprem bölgesinde zarar gören kamu kurumlarının hizmet binaları ve tesislerinin yapım ve onarım giderleri ile deprem kaynaklı diğer harcamalar için 199,5 milyar TL ödenek öngörülmüştür.
2025 yılında KÖİ modeli çerçevesinde tamamlanan şehir hastanelerinin cari giderlerini karşılamak üzere mal ve hizmet alım giderlerinde 37,4 milyar TL, bina kullanım ve zorunlu hizmetler için sermaye giderlerinde 67,2 milyar TL harcama programlanmıştır. Yine KÖİ modeli çerçevesinde tamamlanan ulaştırma projeleri kapsamında verilen talep garantilerinin finansmanı için cari transferlere 97,6 milyar TL ilave edilmiştir.
Sermaye transferlerinin 2025 yılında 338 milyar TL ile GSYH’ya oranla yüzde 0,5 olacağı öngörülmektedir. Bu kapsamda, deprem konutlarının yapımı ve altyapı giderleri için 244,9 milyar TL, sosyal konut yapımı için 22,9 milyar TL, KÖYDEŞ için 7,5 milyar TL, SUKAP için 3,9 milyar TL, kalkınma ajanslarına 2,9 milyar TL, SOGEP için 600 milyon TL ödenek öngörülmüştür. Ayrıca, KKTC için 8,5 milyar TL, TÜBİTAK Ar-Ge projeleri için 17 milyar TL kaynak ayrılmıştır.
2025 yılında borç verme kaleminin 306,1 milyar TL ile GSYH’ya oran olarak yüzde 0,5 olacağı öngörülmektedir. Ödeneğin 229,2 milyar TL’si KIT’lere, 11,5 milyar TL’si Eximbank’a, 1,5 milyar TL’si Kredi Garanti Fonuna tahsis edilmiştir. Ayrıca, öğrenim ve harç kredileri için 27,8 milyar TL, KKTC’ye verilen krediler için 4 milyar TL ödenek öngörülmüştür.
2025 yılında faiz giderlerinin 1.950 milyar TL ile GSYH’ya oranla yüzde 3,2 düzeyinde olması beklenmektedir.
2025 yılında vergiyi tabana yayan bir yaklaşımla vergilemede adaletin güçlendirilmesi ile kayıt dışılıkla mücadele ve etkin denetimle tahsilat oranlarının yükseltilmesi suretiyle genel bütçe vergi gelirlerinin bir önceki yıla göre 0,9 puan artışla GSYH’ya oranla yüzde 18,1 düzeyine ulaşması beklenmektedir. Öte yandan vergi dışı gelirlerin 0,6 puan azalması ve merkezi yönetim bütçesi toplam gelirlerinin 2024 yılı gerçekleşme tahmininin 0,3 puan üzerinde yüzde 20,8 seviyesinde gerçekleşmesi öngörülmektedir. Vergi gelirlerindeki artışın temel olarak gelir üzerinden alınan vergiler ile KDV, ÖTV ve BSMV’den kaynaklanacağı tahmin edilmektedir. Vergi dışı gelirlerdeki azalış ise temel olarak özel gelirler ile hazine faizlerinden kaynaklanmaktadır.
2025 yılında gelir, kâr ve sermaye kazançlarından alınan vergilerin tahsilat toplamının GSYH’ya oranla 2024 yılı gerçekleşme tahminine göre 0,4 puan artması ve yüzde 6,1 olarak gerçekleşmesi beklenmektedir. Asgari gelir ve kurumlar vergisi uygulamalarının 2025 yılında devreye girecek olması, gayrimenkuller yönünden kazanç istisnalarının sınırlandırılması ve 2024 yılında yapılan stopaj oranı artırımının 2025 yılına tam yıl etkisi gelir artırıcı unsurlar olarak değerlendirilmektedir.
Son dönemdeki yasal düzenlemeler ile başta kayıt dışılıkla mücadele olmak üzere uygulamada atılan kararlı adımların da katkısıyla dahilde alınan KDV tahsilatındaki toparlanmanın devam etmesi ve bu doğrultuda dahilde alınan KDV tahsilatının 2025 yılında GSYH’ya oranla bir önceki yıl tahmininin 0,2 puan üzerinde yüzde 2,4 seviyesinde olması beklenmektedir.
Maktu ÖTV tutarları, fiyatlar genel seviyesindeki değişime göre güncellenmeye devam edilecektir. 2025 yılında, ÖTV tahsilatının GSYH’ya oranının, bir önceki yıl gerçekleşme tahmininin 0,2 puan üzerinde ve yüzde 3,4 olarak gerçekleşeceği tahmin edilmektedir. Petrol ve doğal gaz ürünleri üzerinden yapılan ÖTV tahsilatının GSYH’ya oranı 2024 gerçekleşme tahminiyle aynı seviyede tahmin edilirken, motorlu taşıt araçlarına ilişkin ÖTV’nin bir önceki yıl gerçekleşme tahmininin 0,1 puan üzerinde gerçekleşmesi beklenmektedir. Alkollü içkilerden, tütün mamullerinden, dayanıklı tüketim mallarından ve kolalı gazozlardan elde edilecek ÖTV tahsilatının ise GSYH’ya oran olarak 2025 yılında bir önceki yıl gerçekleşme tahminiyle aynı seviyede olacağı öngörülmektedir.
2025 yılında, ithalde alınan KDV tahsilatının GSYH’ya oranının, kur ve ithalat tahminlerine bağlı olarak, 0,1 puanlık artışla yüzde 3,4 oranında gerçekleşmesi beklenmektedir.
2025 yılında BSMV tahsilatının GSYH’ya oranının bir önceki yıl gerçekleşme tahmininin 0,1 puan üzerinde ve yüzde 0,9 olarak gerçekleşmesi beklenmektedir. Şans oyunları vergisi ve özel iletişim vergisi kalemlerinden elde edilecek tahsilat toplamının ise 2024 yılı gerçekleşme tahminiyle aynı seviyede ve yüzde 0,2 olarak gerçekleşmesi beklenmektedir.
2025 yılında merkezi yönetim bütçesi vergi dışı gelirlerinin, GSYH’ya oran olarak, bir önceki yıl gerçekleşme tahmininin 0,6 puan altında ve yüzde 2,7 seviyesinde gerçekleşeceği tahmin edilmektedir.”
