Üst düzey Amerikalı ve Rus yetkililer, Başkan Trump’ın Ukrayna’daki savaşı sona erdirmek için çabaladığı ve Kremlin’in Washington ile daha sıcak ilişkiler aradığı bir dönemde, Salı günü Suudi Arabistan’da en az üç yıldır iki ülke arasındaki en kapsamlı müzakereler için bir araya geldi.
Suudi Arabistan’ın başkenti Riyad’daki görüşmeler öncesinde, Rus yetkililer, ABD ile “normalleşme” arayışında olacaklarını, hatta büyük Amerikan petrol şirketlerinin Rusya’ya geri dönme olasılığını bile öne sürdüler.
Ukrayna ve Avrupa, Trump’ın Ukrayna’ya Rusya’nın lehine olacak bir barış anlaşması zorlamaya çalışabileceği korkusuyla, derin bir endişeyle uzaktan izliyordu.
Trump’ın Rusya Devlet Başkanı Vladimir V. Putin ile yaptığı uzun telefon görüşmesinden bir haftadan kısa bir süre sonra gerçekleşen toplantı, öğle namazı için kısa bir süre ertelendi ve ardından devam etti.
“Birlikte çalışarak büyük faydalar elde edeceğiz”
Trump daha sonra iki liderin Amerika Birleşik Devletleri ve Rusya’nın “bir gün birlikte çalışarak elde edecekleri” “büyük faydadan” bahsettiklerini ve Ukrayna’daki savaşı sona erdirmek için “hemen müzakerelere başlamayı” kabul ettiklerini söyledi.
ABD heyetine Dışişleri Bakanı Marco Rubio; Ulusal Güvenlik Danışmanı Michael Waltz; ve Trump’ın Ortadoğu elçisi ve Trump’ın uzun zamandır arkadaşı olan Steve Witkoff başkanlık etti.
Güveni yeniden inşaa etmek
Heyet Salı günü Riyad’daki Diriyah Sarayı’nda Rusya Dışişleri Bakanı Sergey V. Lavrov ve Putin’in dış politika danışmanı Yuri Ushakov ile bir araya geldi. Rusya’nın egemen servet fonu başkanı Kirill Dmitriev’in günün ilerleyen saatlerinde görüşmelere katılması bekleniyordu.
Ushakov, Riyad’a indikten sonra gazetecilere, görüşmelerin amacının “Rusya ve Washington arasındaki ilişkinin gerçek bir normalleşmesini başlatmak” olacağını söyledi.
Geçtiğimiz hafta Rusya’da hapsedilen bir Amerikalı öğretmenin serbest bırakılması için Witkoff ile birlikte çalışan Dmitriev, “iletişimi yeniden kurmak, güveni yeniden kurmak, başarıyı yeniden inşa etmek” için ABD ile ekonomik işbirliğini yeniden başlatmaya çalışacağını söyledi.
Dmitriev, görüşmeler başlamadan önce Salı günü yaptığı kısa bir röportajda, “ABD’li petrol devleri Rusya’da çok başarılı işler yaptı,” dedi ve ülkelerin ticari bağlarını nasıl yeniden kurabileceklerine dair bir örnek verdi. “Bir noktada geri döneceklerine inanıyoruz, çünkü Rusya’nın onlara Rus doğal kaynaklarına erişim için verdiği bu fırsatlardan neden vazgeçsinler ki?”
Enerji, görüşülen konular arasında
Exxon Mobil de dahil olmak üzere önde gelen Batılı petrol şirketleri, üç yıl önce Putin’in Ukrayna’ya tam ölçekli işgali nedeniyle oluşan öfkenin ardından Rusya’dan çekilmek için birçok başka şirkete katıldı.
Trump ve Kremlin’e göre, enerji ve ekonomik bağlar geçen hafta Putin ile Trump arasındaki görüşmenin konuları arasındaydı.
Rus yorumcular, Trump yönetimiyle görüşmelerin ve Ukrayna’da bir barış anlaşmasının, Amerika Birleşik Devletleri’nin Biden yönetimi tarafından Moskova’ya uygulanan ağır yaptırımları kaldırmasının yolunu açabileceği umudunu dile getirdiler.
Dmitriev, Amerikan başkanının kâr ve doğal kaynaklara olan ilgisini ele alarak Trump ekibiyle etkileşime girmeyi umuyor gibi görünüyor.
Amerikan heyetine, Amerikan şirketlerinin Rusya’dan ayrılarak 300 milyar dolar kaybettiğini gösteren bir tahmin sunacağını söyledi.
Dmitriev, “Tüm gerçekleri masaya koymalı ve ardından yalnızca ideolojik dogmalara değil, gerçeklere dayalı bir tartışma yapmalıyız. Başkan Trump’ın başarıya odaklandığını gördük.” dedi.
Salı günkü görüşmeler, Putin’in 2022’nin başlarında gerçekleştirdiği işgalden sonra üst düzey Amerikan ve Rus yetkililerden oluşan geniş heyetlerin şahsen bir araya geldiği ilk sefer.
Toplantı, Trump’ın eski Başkan Joseph R. Biden Jr.’ın işgalden sonra uygulamaya çalıştığı Rusya’nın diplomatik izolasyonunu sona erdirme çabasının bir başka adımıdır – Trump yönetiminin savaşı durdurmak için gerekli olduğunu söylediği bir adımdır.
Rubio Pazar günü CBS’de yayınlanan “Face the Nation” programında “Burada barışa doğru ilerleme olasılığı varsa, Ruslarla konuşmamız gerekecek” dedi.
Ancak Avrupa ve Ukrayna’da Salı günü planlanan görüşmelerin haberi kafa karışıklığı ve endişeyle karşılandı. Rubio görüşmeleri ön hazırlık olarak nitelendirirken, Avrupa’da Trump’ın Rusya’ya yaklaşımının Amerika Birleşik Devletleri’nin müttefikleriyle koordine edilmediği yönünde yaygın eleştiriler vardı.
Ve Ukraynalı yetkililer, kendi katılımları olmadan müzakere edilen ülkeleriyle ilgili herhangi bir anlaşmayı reddedeceklerinde ısrar ettiler.
“Zelensky: Biz olmadan yapılan hiçbir anlaşmayı kabul etmeyiz”
Ukrayna Devlet Başkanı Volodymyr Zelensky Pazartesi günü “Bizim hakkımızda bizim olmadan yapılan hiçbir anlaşmayı kabul edemeyiz” dedi.
Zelensky bu hafta Körfez bölgesindeydi ve burada birkaç ülke Ukrayna savaşında arabulucu rolü oynamak için Moskova, Kiev ve Batı ile ilişkilerini kullanmaya çalıştı. Pazartesi günü Zelensky, esir değişimi ve Ukraynalı çocukların Rusya’dan geri dönüşü hakkında görüşmek üzere Birleşik Arap Emirlikleri’ndeydi.
Salı günü Zelensky, Türkiye’nin başkenti Ankara’da Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile bir araya gelecekti.
Ukraynalı yetkililer ayrıca Zelensky’nin bu hafta Suudi Arabistan’da olacağını ancak Ukrayna’nın ABD-Rusya görüşmelerine davet edilmediğini söyledi. Kremlin dış politika danışmanı Ushakov, Ukraynalılarla üçlü bir toplantı için plan olmadığını söyledi ve “Buraya Amerikalı meslektaşlarımızla müzakereler yapmak için geldik,” dedi.
Suudi Arabistan’a prestij
Suudi Arabistan’ın fiili yöneticisi Veliaht Prens Muhammed bin Selman için görüşmelere ev sahipliği yapmak, Orta Doğu’nun ötesine uzanan bir etkiye sahip küresel bir lider olarak statüsünü sağlamlaştırmak için büyük bir fırsat sundu.
Suudiler, Dışişleri Bakanlığı’nın açıklamasında, Rusları ve Amerikalılar’ı “Krallığın dünyadaki güvenliği ve barışı artırma çabalarının bir parçası olarak” karşıladıklarını söyledi.
Orta Doğu’daki diğer ülkeler gibi Suudi Arabistan da Ukrayna savaşında taraf olmaktan kaçındı.
Rusya ile yakın bağlar kurarken Ukrayna’ya insani yardım gönderdi. Geçtiğimiz Haziran ayında İsviçre’de Rusya’yı dışlayan bir Ukrayna barış konferansı düzenlendiğinde, Suudi Arabistan ve komşu Birleşik Arap Emirlikleri nihai ortak bildiriyi imzalamayı reddetti.
Salı günü, iki üst düzey Suudi yetkili – Dışişleri Bakanı Prens Faysal bin Ferhan ve Ulusal Güvenlik Danışmanı Musaed el-Aiban – toplantının başında Amerikalı ve Rus yetkililerle birlikte masaya oturdu.
