Almanya’nın yeni bir iş modeline ihtiyacı var. Rusya’dan ucuz doğal gaz ve Çin’e yapılan karlı ihracatlarla beslenen eski ekonomik model bozuldu ve Avrupa’nın en büyük ekonomisini durgunluk ve gelecek kaygısı içinde bıraktı.
Bu yeni büyüme stratejisini hayata geçirmek, 23 Şubat’ta yani planlanandan yedi ay önce yapılacak ulusal seçimin ardından göreve başlayacak hükümet için en büyük zorluk olacak. Ürünlerinin kalitesiyle tanınan ülke beş yıldır gerçek bir ekonomik büyüme görmedi.
Almanya’yı endüstriyel güç merkezinden pandemi sonrası geri kalmış bir ülkeye dönüştüren birden fazla etken bir araya geldi: aşırı bürokrasi, vasıflı işçi eksikliği, teknolojinin yavaş dağıtımı ve giden koalisyon hükümetinin net bir yönlendirmesinin olmaması bunlardan bazıları. Çin’den artan rekabet ve Rusya’nın Ukrayna’daki savaşı nedeniyle yüksek enerji fiyatları da ekonomiye yönelik ek darbeler oldu.
Endüstriyel fan üreticisi EBM-Papst’ın CEO’su Klaus Geissdoerfer, “Gerçekten daha fazla şirket ve işletme dostu bir politikaya ihtiyacımız var. Almanya’da parlak yeteneklerimiz var. İyi şirketlerimiz var ancak şu anda politik düzeyde farkındalığımız yok.” dedi.
Seçim yaklaşırken iş dünyası eleştirileri daha da yükseliyor
Yıllık 2,5 milyar euro (2,6 milyar dolar) geliri ve üç kıtada tesisleri bulunan EBM-Papst, kendisini alanında küresel lider olarak tanımlıyor. Şirket geçen yıl “özellikle Almanya’da sıkıntı çektiğini” ve iç pazarında yüzde 4,1’lik bir gelir düşüşü yaşadığını bildirdi.
Geissdoerfer, EBM-Papst’ın ısıtma teknolojisi bölümünün, mülk sahiplerini gazlı fırınlarını daha az kirleten elektrikli ısı pompalarıyla değiştirmeye yönelik beceriksizce yönetilen bir çaba nedeniyle satışlarının yüzde 18,7’sini kaybettiğini söyledi.
Şansölye Olaf Scholz’un üç partili koalisyonu tarafından öne sürülen Bina Enerji Yasası gereklilikleri o kadar kafa karıştırıcıydı ki, insanlar ısıtma sistemlerindeki yükseltmeleri ertelediler veya yasa yürürlüğe girmeden önce yeni gazlı cihazlar satın almak için acele ettiler, dedi. Bu, EBM-Papst’ın ürettiği ultra sessiz ısı pompası fanlarına olan talebi azalttı. Geissdoerfer “Ve herkes ‘Eğer yapmam gerekmiyorsa, beklemem daha iyi’ dedi.” ifadelerini kullandı.
Geissdoerfer, sektörde duyulan bir şikayette bulundu: Almanya’nın bürokrasisi aşırı. Kamu ve özel kuruluşların enerji kullanımını azaltarak iklim değişikliğiyle mücadele etmesini gerektiren 2023 tarihli bir yasa, EBM-Papst’ın çalışanlarına şirketin uyum sağlamak için neler yaptığını ayrıntılı olarak bildirmesini zorunlu kılıyor, dedi.
CEO, “Bu yüzden şimdi, önlemleri uygulamak yerine, yazıyorlar ve raporluyorlar,” dedi ve temel işi enerji tasarrufu ekipmanı olan bir şirkette dokümantasyon işinin zamanın kötü kullanımı olduğunu ekledi. “Yeni hükümetle bunu çözebileceğimizi gerçekten umuyorum, çünkü şu anda çok fazla.”
Çin ve Rusya ile bağlar Almanya’yı çıkmaza soktu
Yerel sorunların üstüne, uluslararası ilişkiler bir darbe daha vurdu. Rusya, Alman hükümetinin Ukrayna’ya savaş zamanında verdiği destek nedeniyle ülkenin doğal gaz kaynaklarının çoğunu kesti. Sanayi için önemli bir maliyet olan elektrik fiyatları, ABD ve Çin’dekinden 2,5 kat daha yüksek seviyelere çıktı.
Otomobil üreticileri ve diğer üreticiler için hassas parçalar üreten metal işleme firması Mecanindus-Vogelsang Group, Alman tesislerinin kullandığı elektrik için kilovatsaat başına, Kentucky’deki Mt. Sterling ve New Jersey’deki Lakewood’daki ABD tesislerine ödediğinden iki kat fazla ödediğini söylüyor. CEO Ulrich Flatken, bunun 100.000 euro ek maliyet ve “muazzam bir rekabet dezavantajı” anlamına geldiğini söyledi ve “Zaten gerçekleşmekte olan sanayisizleşmeyi önlemek için uluslararası düzeyde rekabetçi enerji fiyatlarına acilen ihtiyacımız var” dedi.
Bir diğer şok ise 2010’lar boyunca Alman yapımı makine ve otomobiller için kazançlı bir pazar görevi gören Çin’den geldi. Çinli şirketler aynı ürünleri hükümet sübvansiyonlarıyla desteklemeye başlayınca Alman ihracatı zarar gördü.
Almanya ekonomisi son iki yılda daraldı. Ekonomi 2024’ün sonunda 2019’dakinden yani pandemi öncesinden sadece yüzde 0,3 daha büyüktü. Almanya Federal İstatistik Ofisi’ne göre, ABD ekonomisi aynı dönemde yüzde 11,4 büyürken Çin’in ekonomisi yüzde 25,8 büyüdü.
Rehavet ve depresyon
Almanya Ekonomi Araştırmaları Enstitüsü başkanı Marcel Fratzscher, Çin’e yapılan ihracatın patlama yaptığı yıllarda rehavet başladı. Alman şirketleri elektrikli arabalara geçiş gibi teknolojik trendlere yeterince hızlı yanıt veremediler, dedi.
Fratzscher, “2010’ların başarısının tadını çıkardılar ve değişmeleri ve uyum sağlamaları gerektiğini anlamada çok yavaş davrandılar. Ekonomik sıkıntılar devam ederken, zihinsel depresyon başladı. Şirketler ve vatandaşlar arasında karamsarlık çok büyük ve bu, şirketlerin yatırım yapmamasının önemli bir açıklaması.” ifadelerini kullandı.
Birçok iş yöneticisi ve ekonomist, Almanya’nın bir sonraki hükümetinin, altyapı ve eğitime yönelik kamu harcamalarını artırabilmesi için borç üzerindeki anayasal sınırları gevşetmeye çalışması gerektiğini savunuyor. Fratzscher, ekonomi gibi siyasi liderlerin de yeni iş yapma yollarını benimsemede tökezleyip tökezlemeyeceğini merak ediyor.
Fraztscher, “Geçtiğimiz 75 yıl boyunca, Almanya büyük ölçüde fikir birliği, istikrar odaklı, siyasi sistemde çok sayıda denetim ve denge üzerine inşa edildi ve bu, hızlı değişimi çok zorlaştırıyor. Ekonomik dönüşümlerde çok daha hızlı olmamız gerektiğini anlamak için zihniyetimizi değiştirmemiz gerekiyor.” açıklamasında bulundu.
Almanya beş yıldır önemli bir ekonomik büyüme görmedi. Bu, yüzyılın büyük bölümünde ihracatı artıran ve endüstriyel makineler ve lüks arabalar gibi mühendislik ürünleri alanında dünya ticaretine hakim olan Avrupa’nın en büyük ekonomisi için şaşırtıcı bir dönüşüm.
Peki ne oldu?
Almanya’nın devam eden ekonomik durgunluğunun beş nedenler şöyle sıralanabilir;
Rusya’dan gelen enerji şoku
Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin ardından Moskova’nın Almanya’ya doğal gaz tedarikini kesme kararı ağır bir darbe vurdu. Almanya’nın iş modeli yıllarca ihracat için endüstriyel malların üretimini destekleyen ucuz enerjiye dayanıyordu.
2011’de dönemin Şansölyesi Angela Merkel, ülke kömür üretiminden uzaklaşıp yenilenebilir enerjiye yönelirken açığı kapatmak için Rusya’dan gelen gaza güvenerek Almanya’da nükleer enerji kullanımının sonunu hızlandırmaya karar verdi. O zamanlar Rusya güvenilir bir enerji ortağı olarak görülüyordu; Polonya ve Amerika Birleşik Devletleri’nden gelen aksi yöndeki uyarılar dikkate alınmadı.
Rusya akışı durdurduğunda, Almanya’da gaz ve gazdan üretilen elektrik fiyatları fırladı, her ikisi de çelik, gübre, kimyasallar ve cam gibi enerji yoğun endüstriler için önemli maliyetlerdi. Almanya, Katar ve ABD’den gemiyle ithal edilen ve aşırı soğutulmuş sıvılaştırılmış doğal gaza veya LNG’ye yönelmek zorunda kaldı. LNG, boru hattı gazından daha pahalı.
Araştırma şirketi Prognos AG’nin Bavyera Sanayi Derneği için hazırladığı bir çalışmaya göre, elektrik artık Almanya’daki endüstriyel kullanıcılara kilovatsaat başına ortalama 20,3 avro sente mal oluyor. Alman şirketlerinin birçok rakibinin bulunduğu ABD ve Çin’de maliyet 8,4 avro sente eşdeğer.
Yenilenebilir enerji kaynakları açığı dolduracak kadar hızlı ölçeklenmedi. Türbinlere karşı direnç rüzgar enerjisi büyümesini yavaşlattı. Çelik fırınları için yedek yakıt olarak hidrojeni taşımak için altyapı çoğunlukla hayata geçirilemeden çizim tahtasında kalıyor.
Çin: Müşteriden rakibe
Almanya, diğer gelişmiş ülkeler işlerini Çin’e kaptırırken bile, Çin’in küresel ekonomiye girmesinden yıllarca faydalandı. Alman şirketleri, endüstriyel makineler, kimyasallar ve araçlar için devasa bir yeni pazar buldu. 2010’ların başında ve ortasında, Mercedes-Benz, Volkswagen ve BMW, dünyanın en büyük otomobil pazarı haline gelen pazara satış yaparak büyük karlar elde etti.
O zamanlar, Çinli şirketler, Almanya’nın temel güçleriyle rekabet etmeyen mobilya ve tüketici elektroniği gibi ürünler üretiyordu. Daha sonra, Çin’deki üreticiler Almanların yaptığı şeyleri yapmaya başladı.
Devlet destekli Çin güneş panelleri, Almanya’nın üreticilerini yok etti. 2010’da, Çinli panel üreticileri ithal Alman ekipmanlarına bağımlıydı; bugün, küresel güneş paneli üretimi Çin’den gelen ekipmanlara bağımlı. Pekin’deki hükümet, ihracat için üretimi teşvik etme ve destekleme çabalarını artırdı. Ortaya çıkan mallar -çelik, makine, güneş panelleri, elektrikli araçlar ve bunların pilleri- artık ihracat pazarlarında Alman mallarıyla rekabet ediyor.
Avrupa Birliği ekonomilerinin en otomobil merkezli olanı olan Almanya, Çin’in ihracat odaklı sanayi politikasından en çok kaybedecek ülkeydi. 2020’de Çin net bir araç ihracatçısı değildi; 2024’e gelindiğinde yılda 5 milyon araç ihraç ediyordu. Almanya’nın net ihracatı aynı dönemde yarı yarıya düşerek 1,2 milyon arabaya geriledi. Çin fabrika kapasitesinin yılda 50 milyon araç olduğu tahmin ediliyor, bu da küresel talebin yaklaşık yarısı.
Yatırımda cimrilik
Almanya iyi zamanlarda rehavete kapıldı ve demir yolu hatları ve yüksek hızlı internet gibi uzun vadeli projelere yatırım yapmayı erteledi. Hükümet bütçesini dengeledi ve bazen patlayan bir ekonomiden elde edilen vergi gelirlerinden fazlalıklar çıkardı.
Bu günlerde Alman banliyö yolcuları zamanında çalışmayan trenlere ve yıpranmış raylar onarılırken sürekli hizmet kesintilerine başlarını sallıyorlar. Yüksek hızlı internet henüz bazı kırsal bölgelere ulaşmadı. Almanya’nın rüzgarlı kuzeyinden güneydeki fabrikalara elektrik getirecek bir iletim hattı yıllar önce bitti ve 2028’den önce hazır olmayacak. Endüstriyel Ruhr bölgesini güney Almanya’ya bağlayan otoyoldaki önemli bir köprü, dayanıklılığı hakkında şüpheler ortaya çıktıktan 10 yıl sonra 2021’de kapatılmak zorunda kaldı. Yerine yapılacak bir köprü 2027’den önce hazır olmayacak.
2009’daki anayasa değişikliği, açık harcamaları sınırlayarak hükümeti kelepçeledi. Sözde borç freninin gevşetilip gevşetilmeyeceği, ülkenin 23 Şubat seçimlerinden sonra kurulan Alman hükümeti için zorlu bir konu olacak.
Nitelikli işçi eksikliği
Alman şirketleri, yüksek eğitimli BT çalışanlarından kreş sağlayıcılarına, yaşlı bakım çalışanlarına ve otel çalışanlarına kadar doğru becerilere sahip çalışanları bulmakta zorluk çekiyor. Alman Ticaret ve Sanayi Odası’nın 23.000 firmayı kapsayan anketinde, şirketlerin yüzde 43’ü açık pozisyonları dolduramadıklarını söyledi. 1.000’den fazla çalışanı olan şirketlerde yanıt yüzde 58’e yükseldi.
Daha az Alman öğrenci, bilim, teknoloji, mühendislik ve matematik anlamına gelen STEM alanlarıyla ilgileniyor. Yaşlanan bir nüfus
Sorunun ağırlığını, birçok kadının yarı zamanlı veya hiç çalışmamasına neden olan uygun fiyatlı çocuk bakımı eksikliği oluşturuyor. Bürokratik engeller, yüksek becerili göçmenleri işe almanın önünde bir engel teşkil ediyor, ancak 2020’de çıkarılan ve 2023’te güçlendirilen bir yasa süreci kolaylaştırmayı amaçlıyor.
Bürokrasi
Almanya şirketleri ve ekonomistlerine göre, uzun onay prosedürleri ve çok fazla evrak işi ekonomiyi etkiliyor. Bir rüzgar türbini için inşaat izni almak yıllar alabilir. Alman iş grupları tarafından ortaya atılan düzinelerce örnek arasında birkaç örnek daha:
— Güneş panelleri kuran şirketlerin, kamu hizmetleri bilgileri hükümet düzeyine iletebilse bile, hem hükümet düzenleyicilerine hem de yerel kamu hizmetlerine kayıt yaptırmaları gerekiyor.
— Restoranlar, veriler dijital olarak saklanmış olsa bile, buzdolabı sıcaklıklarını elle kaydetmek ve kayıtların basılı kopyalarını bir ay boyunca saklamak zorunda.
— Şirketlerin tedarikçilerinin çevre ve çalışma standartlarına uyduğunu onaylamasını gerektiren bir yasa, AB gerekliliklerinin ötesine geçerek Alman şirketlerine, Avrupa rakiplerinden daha ağır bir yük yükledi.
