Yatırımcıların son günlerde öğrendiği en önemli şey, Amerika’nın bir sonraki adımının tahmin edilemez olduğu gerçeği. Gündeme göre değişen gümrük tarifeleriyle, ABD yönetimi piyasaları sarsma konusunda sıra dışı ve sorumsuz bir istek sergiliyor. Bu denli radikal bir belirsizlik ortamında, küresel bir finansal kriz ihtimali göz ardı edilemez. Bu yüzden, karar alıcılar en kötü senaryoya hazırlıklı olmalı.
Finansal Krizler Hep Aynı Döngüyü İzliyor
Krizlerin çıkış noktası değişebilir: bir konut balonu, bir küresel salgın ya da bugünkü durumda olduğu gibi dünyanın en büyük ekonomisinin kasıtlı hamleleri. Ancak işleyiş genelde aynıdır. Temel tetikleyici: borç.
Yatırımcılar, sahip olduklarından çok daha fazla varlık alabilmek için borç kullanır. Fiyatlar aniden düştüğünde, borç verenler daha fazla teminat talep eder ya da piyasadan tamamen çekilir. Bu durum, varlık satışlarını tetikler, satışlar fiyatları daha da düşürür ve bir kısır döngü başlar. Varlıklar borçları karşılayacak kadar değerli değilse, alacaklılar zarar eder. Bu zararlar, finansal sistemi ve reel ekonomiyi tehdit etmeye başladığında ise, devletler vergi mükelleflerinin parasıyla kurtarma paketleri sunmak zorunda kalır.
/*! This file is auto-generated */!function(d,l){“use strict”;l.querySelector&&d.addEventListener&&”undefined”!=typeof URL&&(d.wp=d.wp||{},d.wp.receiveEmbedMessage||(d.wp.receiveEmbedMessage=function(e){var t=e.data;if((t||t.secret||t.message||t.value)&&!/[^a-zA-Z0-9]/.test(t.secret)){for(var s,r,n,a=l.querySelectorAll(‘iframe[data-secret=”‘+t.secret+'”]’),o=l.querySelectorAll(‘blockquote[data-secret=”‘+t.secret+'”]’),c=new RegExp(“^https?:$”,”i”),i=0;i
Bankalar Hazırlıksız, Hükümet Borç Yükü Altında
İdeal dünyada, finansal kuruluşlar böyle bir şok karşısında yeterli sermaye tamponlarına sahip olmalıdır. Ancak gerçekler farklı. ABD Hazine tahvillerinde hedge fonlar öyle yüksek kaldıraçla işlem yapıyor ki, küçük bir volatilite bile onları piyasadan çıkarabiliyor. Sistemik öneme sahip bankaların, kötü senaryolara kendi başına dayanacak sermaye yeterliliği yok. Üstelik, tek kamu güvencesi olan ABD hükümeti de ciddi bir yük altında: hızla büyüyen bütçe açıkları, İkinci Dünya Savaşı’ndan bu yana görülen en büyük borç yükünü oluşturuyor.
Kırılganlıklar Hızla Giderilemez
Bu yapısal sorunlar kısa vadede çözülemez. Regülatörler, yönetim baskısı nedeniyle çalışan sayısının beşte birini azaltma talepleriyle karşı karşıya. Bankaların sermaye veya teminat gerekliliklerini artırma konusunda ise siyasi bir istek yok. Üstelik böyle bir adımın kriz beklentisiyle acilen atılması durumu daha da kötüleştirebilir.
Finansal Düzenleyiciler Ne Yapmalı?
Finansal otoritelerin üç temel önceliği olmalı:
-
En zayıf halkaları belirlemek
-
Piyasaların işleyişini sürdürülebilir kılmak
-
İflas riski olmayan şirketlere nakit likidite sağlamak
Neyse ki, 2008 finansal krizine kıyasla regülatörlerin elinde daha fazla veri var. Detaylı işlem verileri, firmaların pozisyonlarını analiz etme ve riskli kaldıraç noktalarını tespit etme imkânı sunuyor. Örneğin, 2021’de çöken Archegos Capital Management örneği, riskler önceden görülebilseydi müdahale edilebileceğini açıkça gösterdi.
Hazine Piyasasında Likidite Krizi Nasıl Önlenir?
Piyasalarda asıl amaç, finansman krizlerinin fiyat bozulmalarına yol açmamasıdır. ABD Hazine piyasasında, Fed’in repo tesisi, bazı bankaların devlet tahvillerine karşılık nakit borçlanabilmesini garanti ediyor. Ancak bu imkân hedge fonlar için geçerli değil. Oysa hedge fonlar, Hazine tahvilleri ile türevleri arasındaki fiyatların uyumunu sağlama açısından kritik bir rol oynuyor. Eğer onlar çekilirse, Fed bu rolü üstlenmeye hazır olmalı. Bu yaklaşım, Hazine Bakanı Scott Bessent’ın önerdiği gibi bankaların sermaye gereksinimlerini gevşetmekten çok daha sağlam bir çözümdür.
Küresel Dolar Likiditesi Krizi: Swap Hatları Devreye Girmeli
Yurt dışındaki finansal kuruluşlar, genellikle dolar cinsinden varlıkları yine dolar borçlanarak fonluyor. Olası bir kriz durumunda, bu fonlamanın kurumasını önlemek için Fed’in kurduğu döviz swap hatları, Avrupa Merkez Bankası ve İngiltere Merkez Bankası gibi muhataplara dolar kredi sağlama imkânı tanıyor. Bu hatların aktif edilmesi siyasi açıdan hassas olabilir ama yetkililer, bunun aslında Amerika’nın çıkarına olduğunu vurgulamalı. Çünkü büyük çaplı satışlar, Amerikan firmalarını da olumsuz etkiler.
Sonuç: Kendi Krizini Yaratma Lüksü Yok
ABD’nin, kendi eliyle yaratabileceği bir finansal krizi ciddiyetle düşünmek zorunda kalması üzücü. Ancak bu olasılık artık gerçek. Hem ABD’de hem de küresel ölçekte tüm düzenleyiciler, hazırlıklarını tamamlamalı. Çünkü bir sonraki kriz, geçmişteki gibi aniden ve sarsıcı bir şekilde gelebilir.
