Gümrük Vergisi Savaşları, Pandemi Sonrası En Sert Ticaret Daralmasını Tetikleyebilir
ABD-Çin Ayrışması Küresel GSYH’yi %7 Oranında Küçültebilir
Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ), küresel mal ticaretine yönelik büyüme beklentisini ciddi şekilde düşürdü. Daha önce 2024 için %3 büyüme öngören örgüt, bu tahmini %0,2 daralma yönünde revize etti. Bu yeni öngörü, ABD’nin ek gümrük vergileri ve bu politikaların küresel piyasalara olan yansımaları dikkate alınarak yapıldı.
Ticarette Gerileme: Pandemi Sonrası En Büyük Düşüş Kapıda
DTÖ, 2024’te mal ticaretinde yaşanacak %0,2’lik küçülmenin, COVID-19 pandemisinin zirvesinden bu yana en keskin düşüş olabileceğine dikkat çekti. Eğer Trump yönetimi önceki dönemde uygulamaya koyduğu yüksek oranlı gümrük vergilerini geri getirirse, bu durum ticaret büyümesini doğrudan %0,6 puan aşağı çekecek. Ek olarak, ABD dışındaki ekonomilere yansıyan dolaylı etkilerle bu düşüş toplamda %1,5’e ulaşabilir.
DTÖ Genel Direktörü Ngozi Okonjo-Iweala, “Küresel mal ticaretinde daralma büyük endişe kaynağı. Ticaret politikalarındaki bu belirsizlik, finansal piyasalara ve genel ekonomik aktiviteye olumsuz şekilde yansıyor,” diyerek gelişmekte olan ülkeler üzerindeki potansiyel etkileri de vurguladı.
ABD-Çin Arasındaki Ekonomik Ayrışma Derinleşiyor
Okonjo-Iweala’nın en büyük endişesi ise Çin ve ABD ekonomileri arasındaki “ayrışma” (decoupling) sürecinin hız kazanması. DTÖ’nün tahminlerine göre, iki ülke arasındaki mal ticareti %81 oranında azalacak. Eğer son dakika muafiyetleri (akıllı telefon gibi ürünlerde) devreye girmeseydi bu oran %91’e ulaşacaktı.
“Ayrışma süreci, küresel ekonominin jeopolitik temelde iki ayrı bloğa bölünmesine neden olabilir,” diyen Okonjo-Iweala, uzun vadede küresel GSYH’nin bu nedenle %7 oranında küçülebileceğini belirtti. Bu oran, “önemli ve ciddi” bir etki olarak tanımlandı.
ABD merkezli çip üreticisi Nvidia, Çin’e gönderilebilecek yapay zeka çipleri için artık özel lisans başvurusunda bulunmak zorunda. Bu da ayrışmanın teknoloji ve inovasyon alanında da derinleştiğini gösteriyor.
“Kurallara Dayalı Ticaret”ten “Pazarlığa Dayalı Kaos”a Geçiş
DTÖ, son ticaret politikası değişikliklerinin benzeri görülmemiş ölçüde belirsiz olduğunu ve bu nedenle tahminlerin her zamankinden daha dikkatli değerlendirilmesi gerektiğini belirtti. Uluslararası Para Fonu’nun (IMF) eski yöneticilerinden Hector Torres ise, “Kurallara dayalı sistemin yerini, Trump yönetimiyle birebir anlaşma yapabilme kabiliyetine bağlı ‘pazarlığa dayalı kaotik bir düzen’ alıyor,” dedi.
2025 ve Sonrası İçin Görünüm: Kısmi Toparlanma Beklentisi
DTÖ, 2026’da küresel mal ticaretinde %2,5’lik sınırlı bir toparlanma öngörüyor. Ancak bu toparlanmanın, bugünkü belirsizlikler devam ettiği sürece kırılgan kalacağı belirtiliyor.
Küresel Hizmet Ticaretinde de Zayıflama Bekleniyor
Mal ticaretine bağlı lojistik, taşımacılık ve yatırım gibi hizmet sektörlerinde de düşüş bekleniyor. DTÖ, bu hizmetlerin 2025’te %4,0, 2026’da ise %4,1 oranında büyüyeceğini öngörüyor. Bu oranlar, önceki beklentiler olan %5,1 ve %4,8’in oldukça altında kalıyor.
Çin’in Alternatif Pazarlara Yönelmesi
ABD ile ticarette yaşanan sıkıntılar, Çin’in diğer bölgelere ihracatını artırmasını beraberinde getirebilir. DTÖ, Çin’in Kuzey Amerika dışındaki bölgelere olan ihracatında %4 ila %9 arasında artış bekliyor. Özellikle tekstil, giyim ve elektrikli ekipman gibi sektörlerde, diğer ülkeler ABD pazarında boşluğu doldurma fırsatına sahip olabilir.
Özetle: Dünya Ticaret Örgütü’nün raporu, artan ticaret savaşlarının küresel ekonomide büyük bir daralma riskini yeniden gündeme taşıdığını ortaya koyuyor. Hem mal hem hizmet ticaretinde düşüş beklentileri, özellikle gelişmekte olan ülkeler için ciddi tehdit oluşturuyor. ABD-Çin ayrışması ise uzun vadede dünya ekonomisinin yapısını kökten değiştirme potansiyeli taşıyor.
