Hürriyet’ten Beyazıt Şenbük ve Melike Çalkap’ın haberine göre, geçtiğimizeylül ayında Azerbaycan’ın başkenti Bakü’de Türk Dünyası Ortak Alfabe Komisyonu’nun 3’üncü toplantısı yapılmıştı.
Türk Devletleri Teşkilatı’nın (TDT) kurduğu Türk Dünyası Ortak Alfabe Komisyonu’nun Q, X, Ň, Ä, Ŭ harflerinin bulunduğu 34 harften oluşan ‘Ortak Türk Alfabesi’ konusunda uzlaşma sağlandığını duyurmasının ardından Cumhurbaşkanı Erdoğan da alfabe geçişine Türkiye’nin hazır olduğunu açıkladı.
TDT tarafından Ortak Alfabe Komisyonu’nda yer almak üzere Türk Dil Kurumu Başkanı Prof. Dr. Osman Mert ile birlikte görevlendirilen Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mustafa Öner, ortak alfabenin çıkış sürecini anlattı:
Q, X, Ň, Ä, Ŭ BİZDE OLMAYACAK
“Azerbaycan ve Türkmenistan 1992, Özbekistan ise 1993 yılında Kiril’den Latin alfabesine geçti. Ancak buna rağmen dilimizde farklar oluştu. Türk Devletleri Teşkilatı (TDT), 2022 yılında bilimsel bir komisyon kurdu ve her ülkenin dil kurumu başkanı yanında bir uzmanla burada yerini aldı. Türkiye’den seçilen kişi benim. Bu komisyonun amacı ortak bir alfabe oluşturmak. Yani diğer ülkeler yine kendi dillerini yazmaya devam edecek ve bizim alfabemizde asla bir değişiklik olmayacak. Bizim alfabemize dahil olmayacak bu 5 harf, diğer ülkelerin kendi ses ihtiyaçlarını karşılayabilmesi için eklendi.
34 HARFİ KULLANACAKLAR
Bunun yapılması da ‘alfabe birliği’ni oluşturmak içindi. Türk dünyasındaki ülkeler, bu 34 harfli alfabeden yararlanarak aynı sesleri ve aynı harfleri kullanabilecek. Örneğin alfabemizdeki ‘ı’ harfi normalde Latin alfabesinde yoktu, Atatürk’ün yaptığı alfabeyle 1928 yılından beri dilimizde var. Orta Asya’daki bir Türk cumhuriyetinde ise ‘ı’ harfi yerine ‘y’ harfi kullanılıyor. Bunu ortaklaştırmak gerekiyordu. Özbekistan 1993 yılından beri ‘ş’ sesini çıkarmak için aynı İngilizce’deki gibi ‘sh’ ya da ‘ç’ için ‘ch’ yazıyor. Bu da ortak değil. Bu nedenle ortak alfabede kendi ‘ş’ ve ‘ç’ harflerimize yer verdik. Diğer yandan yakın zamanda bununla ilgili Özbekistan’dan güzel bir haber gelmesini, yani İngilizce gibi kullandıkları Latin dilini düzeltmelerini bekliyoruz.
DİPLOMATİK VE BİLİMSEL ORTAKLIK
Ayrıca Atatürk’ün başkanlığında toplanan komisyonla yapılan ve kullanmaya devam ettiğimiz alfabemiz o kadar mükemmel ki değişmeye ihtiyacı yok. Kendi alfabemizle şu an kardeşlerimize ilham veriyoruz. Ortak alfabe konusu kamuoyuna ilk defa yüksek devlet düzeyinde aktarıldığı için herkes şaşırdı ve alfabemize bu diğer harflerin de gireceğini düşündü. Hürriyet aracılığıyla doğru bilgiyi verelim. O harfler, diğer Türk devletlerinin kullandığı ve kullanacağı harfler olacak.
Ülkemizde bir yazı değişikliği asla söz konusu değil hatta bu durum eğitim sistemimize de yansımayacak. Bu uluslararası diplomatik ve bilimsel bir ortaklık projesidir.”
UZMANLAR NE DEDİ?
Prof. Dr. Ali Fuat Arıcı, YTÜ Türkçe Eğitimi Öğretim Üyesi: Amaç Türk dünyasında her ülke için bir ‘çatı alfabe’ oluşturmaktı. Yani ‘Ortak Türk Alfabesi’nde belirlenmiş 34 harf olsun. Söz gelimi Türkiye 29’unu, Azerbaycan 34’nü, Türkmenistan 30’unu kullansın’ şeklinde bir mantık yürütülmüş. Türkiye’nin farklı ağızlarına baktığımızda bu harfleri alfabemizde kullanmasak da ses değeri olarak karşılığı var. ‘X’ harfini Azerbaycan’da kullanıyorlar, bizde de Doğu Anadolu’da Erzurum, Kars, Iğdır çevresinde hırıltılı ‘h’ harfini duyuyoruz. Yeni harfler arasında yer alan ‘Nazal ‘n’ dediğimiz harf de eskiden beri Türkçe’de konuşulur. Gırtlaktan, burundan gelen ‘n’ seslerinde bunu duyarız. Mangal kelimesi de böyledir. Azerbaycan’da ve Tatarca’da kullanılan q harfi, Anadolu’da ‘gomşu’ diye söylenen komşu kelimesine tekabül eder.
Prof. Dr. Nurettin Demir, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Bölümü Öğretim Üyesi: Türk alfabesine eklenecek ya da ondan çıkarılacak bir harf yok. Kazakistan ve Kırgızistan’ın Latin alfabesine geçme durumu var. Ayrıca Türkmenistan ve Özbekistan’ın da alfabesi sıkıntılı. Onlara tavsiye edilen ise bizim kullandığımız alfabeyi kullanmaları. Ancak bunu yaparken alfabeye diğer harfler de eklendi. Böylece onlarla ortak bir alfabede buluşalım istendi. Ancak bu çalışma, sanki bizim kullandığımız alfabenin değişmesine yol açacak gibi algılandı.
BİZİMKİ DEĞİŞMEYECEK
Prof. Dr. Ahmet Benzer, Marmara Üniversitesi Türkçe Bölümü Öğretim Üyesi: Türk devletleri olarak bir araya geldiğimizde ortak dili konuşmak çok kıymetli. Kelimelerimiz de yakın. Geleceği okumak ve kültür bağı oluşturmak noktasında bu çalışmaları önemli buluyorum. Kiril alfabesi kullananlar için çok ciddi değişiklik olacak ama bizim için önemli bir değişiklik olmaz.
patronlardunyasi.com
